Prawie wszystko o cążkach i nożyczkach

Dzięki takim narzędziom jak cążki, szczypce, cęgi, nożyczki dzisiejsza kosmetyka, podologia, stomatologia czy chirurgia może odnosić sukcesy w świadczonych przez te dziedziny usługach. Warunek jest tylko jeden – narzędzia te muszą być najlepszej jakości. Bez tego każdy zabieg stałby się niepowodzeniem.
W dzisiejszej dobie handlowcy i sklepy zaopatrujące w/w branże mogą proponować nieskończoną ilość kształtów, rodzajów narzędzi. Z kolei kupujący mają prawdziwą „ucztę”, znajdując dla siebie wszystko według własnych potrzeb do wyboru i do koloru.

No właśnie, ale czy aby stojąc przed wyborem takiego sprzętu nie zapytałeś/zapytałaś się czy to na pewno dobry wybór?

Na co tak naprawdę należy zwracać uwagę podczas zakupu cążek albo nożyczek?

Oto kilka dobrych rad:

Cążki i nożyczki kupuj tylko w wyspecjalizowanych sklepach z zaopatrzeniem dla swojej dziedziny. Ogólnodostępne sklepy czy markety nie zapewniają najwyższej jakości takich narzędzi. To skutek ogromnych zamówień hurtowych, gdzie oczywiście nie zawsze wszystko jest złe, niefunkcjonalne, ale często przy masowej produkcji za mniejsze pieniądze dochodzi do pośpiechu, a z tym do generowania błędów wykonawczych i technologicznych. Również jakość stali gra tutaj bardzo istotną rolę. Zbyt miękka stal szybko się tępi i podatna jest na zniekształcenia.
Zapytaj sprzedawcę o certyfikat dopuszczenia na rynek europejski.
Zorientuj się czy narzędzia są produkowane z odpowiednich materiałów. Zwykle są one oznakowane bezpośrednio na cążkach lub nożyczkach. Sprzedawca powinien dysponować odpowiednimi informacjami na temat certyfikatów ISO odnoszących się do jakości stali i technologii wykonania.
Zobacz co pisze na narzędziach. Dobrze jest gdy na narzędziach dodatkowo wygrawerowane jest logo lub nazwa firmy, która odpowiada za dany kształt i jakość produktu.
Pytaj sprzedawcę. W wyspecjalizowanych sklepach z ukierunkowaną sprzedażą otrzymasz fachową informację, rzetelny opis a nawet serwis.
Dobieraj rozmiar narzędzia do swojej dłoni aby pewnie trzymać go podczas zabiegu.
Jeśli masz możliwość to narzędzie, które masz zamiar kupić sprawdź na miejscu u sprzedawcy.

Nasuwa się kolejne pytanie – jak sprawdzać jakość i funkcjonalność cążek i nożyczek?
Każdy zależnie od swojej profesji słyszał o tym jak sprawdzić tego rodzaju sprzęt. Może nauczyło go też w praktyce co i dlaczego tak często wymienia na nowe.
W każdym razie jeżeli chodzi o cążki to:

oprócz rozmiaru zobacz jak zbudowane są one w przegubie czyli środkowej części, gdzie łączy się „Matka” i „Ojciec” (o tym będzie w dalszej części). Zdaniem fachowców najlepsze są cążki produkowane metodą kowalską. Są długowieczne i dokładne. Nie rozchodzą się też na boki po pewnym czasie.
Cążki muszą się lekko poruszać by nie sprawiały problemu i nie zacinały się.
Popatrz pod światło i lekko ściśnij ostrza łącząc je tylko z sobą na tzw. pierwszy styk. Bardzo istotną rzeczą jest to, żeby ostrze na czubku schodziło się idealnie do siebie, a szpic nie może być dłuższy jeden od drugiego.
Cążki do skórek, cążki boczne do obcinania i do wrastających paznokci.
Wzdłuż ostrza powinna być widoczna bardzo delikatna, wolna przestrzeń idąca od szpica w dół – nie odwrotnie. Gdy tej przestrzeni nie ma i ostrza schodzą się np. równo przylegając do siebie, to ostrze szybko się stępi. Tylko mocniejszy docisk musi sprawić, że ostrza zejdą się razem. Działa to jak sprężyna, która po zluzowaniu wraca na swoje miejsce.
Cążki czołowe i knipsery.
Taki rodzaj cążek musi mieć z kolei idealnie schodzące się z sobą ostrza bez tzw. wolnej przestrzeni. Bardzo istotną rzeczą jest aby dwie końcówki ostrza (szpice) były z sobą idealnie zgrane i by nie odstawały jedna od drugiej. W przeciwnym razie bardzo łatwo można zranić pacjenta.
Cążki kombi, z okrągłymi chwytaczami, delfin itp.
Ten rodzaj przede wszystkim powinien odpowiadać rozmiarowi i kształtowi. Szczęki muszą się dokładnie schodzić na szpicu i powinny mieć dobry chwyt.
Igłochwytacze.
Tutaj z kolei należy zwrócić uwagę na uzębienie i moc ścisku. Ząbki powinny być nacinane pod kątem tak by po ścisku cienkiego drucika umożliwiały pewny chwyt. Możesz to wypróbować zaciskając lekko kawałek gładkiego drutu ortonyksyjnego lub szpilki krawieckiej w szczękach igłochwytacza, a potem pociągnąć drut w przeciwnym kierunku.
Igłochwytacz musi mieć giętką część chwytną i specjalne schodki blokujące. Część, która znajduje się w Twoich dłoniach (inaczej skrzydło) musi być wykonana z odpowiedniej stali sprężynowej. To ona odpowiada za siłę zacisku i za bezpieczeństwo podczas zabiegu. Schodki z kolei muszą być nacinane pod kątem by pewnie trzymać zaciśnięty przedmiot. Skrzydła muszą zachodzić dokładnie na siebie. Nie mogą się one od siebie rozchodzić, bo założenie wykrzywionych skrzydeł na uzębienie może spowodować odblokowanie chwytacza. Igłochwytacz jest Twoją trzecią ręką więc jego jakość musi być najlepsza.
Specjalistyczne cążki do obcinania np. drutu ortonyksyjnego powinny mieć hartowaną część tnącą. Taki materiał jest dużo bardziej wytrzymały i służy o wiele dłużej niż cążki z ostrzem nie hartowanym. Hartowana część tnąca w cążkach ma trochę inny kolor metalu i po tym poznasz czy ostrze jest hartowane czy nie.
Jak sprawdzić czy cążki lub nożyczki są ostre?
Ostrze nie powinno być zbyt płaskie i zbyt cienkie a szlif musi mieć tzw. profil. Idealne cięcie musi być zrobione jednym pewnym ruchem i to na całości ciętej powierzchni.
Weź kawałek suchego papieru (nie giętkiego) np. koperta listowa i zegnij ją wpół. Potem na zagięciu koperty spróbuj zrobić cięcie. Cięcie musi być proste, dokładne, a tzw. sznyt musi być zrobiony za pierwszym razem.
Jeżeli chcesz sterylizować swoje cążki to pamiętaj, że w autoklawie panuje wysoka temperatura i ciśnienie pary. Kolorowe lub niklowane cążki z wysokim połyskiem przeważnie nie nadają się do sterylizacji. Zdarza się, że górna warstwa niklu odpryska i jest powodem skaleczenia dłoni.
Wybieraj raczej cążki niepowlekane.
Jeżeli zależy Ci na połysku to zdecyduj się na cążki nabłyszczane tzw. metodą czesania. Cążki i cęgi czesane zapewniają ładny wygląd nawet po wielu procesach sterylizacji.
Cążki z efektem matowym mogą być powlekane lakierami matującymi lub matowane metodą piaskowania lub natryskiem z pomocą korundu. Jeśli chcesz matowe cążki to wybieraj te drugie, ale popatrz aby nie było na nich drobnych śladów czy wgłębień. Tam bowiem mogą gromadzić się mikroskopijne zanieczyszczenia i zarazki.
Cążki powinny mieć podwójną sprężynę - są bardziej funkcjonalne. Cążki z pojedynczą sprężyną ocierają czubkiem o wewnętrzną część skrzydła i robią się głośniejsze. Poza tym trzeba uważać by zawsze chwytać takie cążki w tym samym miejscu z takim samym chwytem, bo zmiana może skutkować błędnym wyczuciem podczas obcinania.

Nożyczki do obcinania paznokci różnią się od nożyczek do przecinania opatrunków albo od nożyczek fryzjerskich.
W nożyczkach fryzjerskich najważniejszy jest rozmiar i ostrze. Nożyczki fryzjerskie muszą gwarantować obcięcie pojedynczego, bardzo cienkiego włosa koniuszkiem (szpicem) za jednym razem. Wyjątek stanowią degażówki.
Ze względu na obowiązek dezynfekowania nożyczek fryzjerskich po każdym wykorzystaniu u jednego klienta, aby nie działo się z nimi nic złego nie powinny być one powlekane lub malowane. Dodatkowo jeśli zdarzy się zacięcie skóry na głowie klienta i metal będzie miał styczność z krwią, to takie nożyczki by móc ich ponownie używać muszą być wysterylizowane w autoklawie. Dlatego najlepsze są nożyczki niekolorowe i wykonane metodą czesania szczotkowego. Silikonowe kółeczka ochronne znajdujące się w uchwycie można do dezynfekcji i lub sterylizacji wyjąć.

Nożyczki do obcinania paznokci mają różny kształt. Od wygiętych do prostych. Z reguły mają one podobnie jak cążki dwa równe ostrza. Są też nożyczki z jednym ostrzem ostrym, a drugim zębatym. To drugie, zębate ostrze odpowiada za ostrzenie drugiego skrzydełka i przez to nożyczki nie wymagają ostrzenia.

Jak ostrzy się cążki i nożyczki?

To niezwykle trudna sprawa. Naostrzenie tępych ostrzy szczęk cążek do stanu kiedy były one nowe graniczy często z „cudem”. Często nawet wprawna ręka dobrego ślusarza nie wystarczy by odnieść sukces. Dotyczy to także nożyczek. Czasem udaje się je naostrzyć lecz ilość cięć wtórnie ostrzonymi cążkami lub nożyczkami jest już znacznie ograniczona. I tak należy mówić tu raczej o szczęściu niż o wyćwiczonej technice ostrzenia.
Aby wyjaśnić ten problem trzeba sięgnąć do procesu technologicznego w produkcji cążek lub nożyczek. Cążek i nożyczek nie ostrzy się maszynowo. Wszystkie dostępne na rynku ostrzałki nie zdają egzaminu. Nie kupuj więc takich rzeczy bo stracisz pieniądze, a pozytywnego efektu nie osiągniesz.
Cążki lub nożyczki, które zetknęły się z twardą nawierzchnią jak podłoga spadając na nią z góry na ostrze lub bok skrzydełka nigdy nie będą mogły być ostre, a każda próba ostrzenia nie powiedzie się.
Najlepsza jakość stali zapewnia idealne cięcie i komfortową pracę, ale upadek narzędzia staje się nieszczęściem dla jego posiadacza.

Jak dbać o cążki lub nożyczki?

Kiedy już wybierzesz dla siebie odpowiednie narzędzie to dołóż starań by były one z Tobą jak najdłużej. To od Ciebie zależy czy tak będzie.

Używaj swoich narzędzi wyłącznie do tego do czego są przeznaczone. Nie używaj np. cążek do skórek by szybko odciąć cieniutki drucik tylko dlatego, że są one akurat pod ręką i zrobią dokładnie to samo co cążki przeznaczone do obcinania drutu. Wystarczy jeden taki numer i koniec. Cążki do skórek nie będą wtedy dokładnie obcinały skórek, nie spełnią swojej funkcji.
Cążki i nożyczki muszą być oliwione.
Szczególnie te, które po dezynfekcji wędrują do sterylizacji. Podczas tego procesu materiał z którego są wykonane poddany jest prawdziwemu egzaminowi. Rozciągliwość stali ma wpływ na utratę smaru jakim jest oliwa. Cążki tracąc smar ruszają się bardziej opornie, a praca nimi staje się trudniejsza.
Nasza rada. Po dokładnym osuszeniu narzędzi wyjętych z autoklawu lub myjki ultradźwiękowej rozłóż je najbardziej jak można rozdzielając ostrza od siebie. Do środka gdzie ruszają się „Matka i Ojciec” zaaplikuj jedną kroplę oliwy i poczekaj 3-5 sekund. Potem zacznij delikatnie ściskać szczęki aż poczujesz lekkość w zamykaniu i rozchylaniu szczęk cążek lub nożyczek. Czynność ta powinna być robiona co najmniej po co piątej sterylizacji.
Są dwa rodzaje oliwy. Jedna (tańsza) wytrzymuje do 100-140 stopni Celsjusza, a druga wytrzymuje do ponad 200 stopni. Ta pierwsza gdy narzędzie jest poddane sterylizacji w większej temperaturze może pozostawiać rdzawy nalot. Chociaż przypomina to rdzę to jednak nie jest to rdza tylko nalot (zaśniedzenie) materiału i można to usuwać specjalną gumką do polerowania stali szlachetnej albo np. klamek drzwiowych.
Dezynfekcja odgrywa bardzo ważną rolę. Proces dezynfekcji nie może być ani przekroczony ani zbyt krótki. Zbyt krótka dezynfekcja to nie jest dezynfekcja, a przekroczony czas dezynfekcji prowadzi do niszczenia cienkiej stali, w tym przypadku ostrzy.
Po dezynfekcji narzędzia opłukaj w czystej wodzie (najlepiej w destylowanej).
Do rozcieńczania koncentratów również używaj wody destylowanej. Woda z kranu może zawierać m.in. wapń, która w reakcji z niektórymi składnikami dezynfekującymi może prowadzić do tworzenia się nalotów i żółtych bądź białych plam. Te trzeba natychmiast usunąć.
Przechowywanie cążek i nożyczek w suchym miejscu w osobnych opakowaniach jest bardzo wskazane. Wzajemne dotykanie się narzędzi może przynieść złe skutki. Dobrym sposobem jest trzymanie narzędzi w torebkach do sterylizacji lub w oddzielnych kieszeniach szuflady.
Jeżeli w Twojej szufladzie cążki muszą być obok siebie to na ostrze możesz założyć silikonowe kapturki, które dostarcza producent podczas zakupu nowego narzędzia.

Teraz odrobina wiadomości o „Matce i Ojcu” oraz o procesie produkcyjnym.

Wiesz o tym, że cążki to matka i ojciec?

Może to wydaje się śmieszne, ale producenci cążek szczególnie kutych używają tylko takich określeń: ostrze matki lub ostrze ojca.
Czy ktoś zastanawiał się jak montuje się cążki?
To niezwykle precyzyjna, wręcz zegarmistrzowska robota. Nie dość, że muszą być one idealnie złożone to ich ostrza mają idealny profil, a cięcie musi być perfekcyjne i dokładne.

Zdjęcie obok pokazuje jedną z dwóch części w surowym stanie.

Gotowe cążki czołowe i do wrastających paznokci.

Większość dobrych cążek wykonanych jest ręcznie. Metoda kowalska polega na tym, że Matka rozgrzana jest pod wpływem ciepła do czerwoności by w odpowiednim miejscu zrobić „jej” dziurę, przez którą przechodzi Ojciec. Złączone Matka i Ojciec poddane są uklepywaniu i formowaniu. Wszystko dzieje się na rozgrzanym metalu. Części są wielokrotnie hartowane. Odpowiednia jakość stali gra tutaj ogromną rolę. Każda część jest bardzo precyzyjnie obrabiana. Aż 95% procesu produkcyjnego wykonywana jest ręcznie.

Jak powstaje ostrze?

Każdy mistrz wykonujący ostrze ma swój własny i niepowtarzalny styl ostrzenia. Podczas wykonywania tej czynności jednorazowy ruch powodujący ostrzenie może być różnie kształtowany. Dlatego aby ponownie naostrzyć cążki musi być znany profil ostrzenia, a ten zna tylko mistrz, który wykonał swoje cążki. Każda ingerencja i ostrzenie w gabinecie a nawet w warsztacie ślusarskim niesie za sobą ryzyko zniszczenia ostrza. Zbieranie metalu przez tarcie doprowadza do zbierania metalu. Ostrzenie na własny sposób nie koniecznie musi być czymś złym lub wręcz niewykonalnym, ale czy cążki oddane do ponownego naostrzenia będą się tak samo dobrze sprawowały jak były nowe to już inna sprawa.
Ostrzenie cążek staje się niemożliwe kiedy upadną one na twarde podłoże. Wystarczy minimalne odgięcie metalu i mimo iż wyglądają one jak przed upadkiem to nie będą już mogły idealnie obcinać paznokci czy skórek.
Nie odsyłaj więc lepiej swoich cążek lub nożyczek do ostrzenia jeśli przed tym upadły na twardy grunt. Dobry fachowiec i tak pozna czy one upadły czy nie, a pracę którą wykona ślusarz i tak trzeba zapłacić (koszty ew. przesyłki również).

Czy to już wszystkie informacje o cążkach i nożyczkach?
Pewnie nie, ale jeżeli dowiedziałaś się czegoś więcej niż wiedziałaś przed przeczytaniem tego artykułu to nasza misja się powiodła.

Życzymy Ci dużo przyjemności w pracy z wybranymi narzędziami. Niech Ci dobrze i długo służą.

Autor artykułu – Marek Cyrulik
12.10.2012